In Het diner beschrijft Paul Lohman zowel wat geluk voor hem betekent, als wat hem ongelukkig en angstig maakt.

Vraag 1

In hoofdstuk twee zegt Paul: 'Wanneer ik een definitie zou moeten geven van geluk, dan is het deze: het geluk heeft aan zichzelf genoeg, het heeft geen getuigen nodig.'
In hoofdstuk 32 vertelt hij welke gedachten hem angstig en ongelukkig maken: herlees in dit hoofdstuk de twee alinea's vanaf 'Maar mijn vrees bleek ongegrond.'
Formuleer wat volgens jou de belangrijkste factor is die bepaalt of Paul zich gelukkig voelt of niet.


Vraag 2

We kunnen al eerder in het boek vermoeden dat Paul gedachten heeft zoals hij die in hoofdstuk 32 beschrijft. Zo geeft hij zijn leerlingen de opdracht uit te rekenen hoeveel mensen er nu zouden zijn als de Tweede Wereldoorlog niet had plaatsgevonden. Paul staat niet alleen in zijn zorgen over de toenemende wereldbevolking. In Nederland is er bijvoorbeeld een stichting die zich 'De Club van Tien Miljoen' noemt en die graag zou willen dat de Nederlandse bevolking de komende jaren afneemt en daalt naar maximaal tien miljoen. De stichting is in 1994 opgericht door een docent geschiedenis. Lees de homepagina van de stichtingswebsite om erachter te komen wat hun idee is (bron 1).


Vraag 3

a. Zowel Paul als de Club van Tien Miljoen vinden dat er in Nederland (te) veel inwoners wonen. Wat is de belangrijkste oplossing die de Club van Tien Miljoen hiervoor aandraagt?
b. Geeft Paul ook een oplossing? Zo ja, welke? Zo nee, waarom niet?


Vraag 4

De Franse schrijver-filosoof Jean-Paul Sartre schreef o.a. het boek Huis Clos (1944, vertaald als Met gesloten deuren). Hierin bevinden zich drie personages in een kale ruimte. Al snel komen ze erachter dat ze zich eigenlijk in de hel bevinden. Een van de personages legt dat als volgt uit: 'De hel, dat zijn de anderen.' Deze zin is erg beroemd geworden. Nogal wat mensen interpreteren hem als volgt: andere mensen maken je leven tot een hel. Sartre bedoelde vermoedelijk iets anders: als je alleen op de wereld zou zijn, bestond er geen goed en kwaad - dat zou je dan zelf kunnen bepalen. Dus: doordat er behalve jou ook andere mensen zijn, wordt wat je doet ook beoordeeld.
a. Welke interpretatie van Sartre's zin zou Paul Lohman aanhangen? Leg uit.
b. Welke interpretatie van Sartre's zin zou Serge Lohman aanhangen? Leg uit.
c. Zou de Club van Tien Miljoen Sartre's zin bij haar idealen vinden passen? Leg uit.


Vraag 5

Herman Koch is behalve schrijver ook televisiemaker. Zo maakte hij jarenlang deel uit van het satirische programma  Jiskefet. Hierin maken Koch en twee andere acteurs (Kees Prins en Michiel Romeyn) in sketches met typetjes delen van de Nederlandse maatschappij belachelijk. Een voorbeeld (waarin Koch niet meespeelt, maar hij wel aan meeschreef) is bron 2. Bekijk deze scène.
Kijk nog eens terug naar de twee interpretaties van Satre's zin 'De hel, dat zijn de anderen'. Welke interpretatie zou de satiricus Herman Koch aanhangen? Leg je antwoord uit.