Je kunt deze opdracht in je eentje maken. Als je het met z'n tweeën doet, lees dan 'jullie' i.p.v. 'je'; bij verschil van mening noteren jullie beide opvattingen.

A


Op 11 september 2001 werden de Verenigde Staten getroffen door een terroristische aanslag. Het beeld van de vliegtuigen die het WTC in New York binnen vlogen schokte de wereld. Alle nieuws- en actualiteitenprogramma's gingen uiteraard over deze gebeurtenis. In de eerste dagen na 11 september gingen deze programma's vooral over de mogelijke gevolgen voor de wereld: men vreesde de Derde Wereldoorlog. Een van de eerste commentatoren die die dagen een ander geluid liet horen was Amerikadeskundige Maarten van Rossem. Hij beweerde o.a. dat het volstrekte onzin was om bang te zijn voor een Derde Wereldoorlog en dat de hele gebeurtenis door de media schromelijk overdreven werd. Commentatoren vielen over Van Rossem heen en in de weken en maanden daarna werd hij niet meer uitgenodigd voor de grote talkshows. 


Vraag 1


Kun je de verontwaardiging over Van Rossem begrijpen? Licht je antwoord toe.   


Vraag 2


Vind je de verontwaardiging over Van Rossem terecht? Licht je antwoord toe.   


Vraag 3


Zouden je antwoorden op vraag 1 en 2 anders zijn geweest als Van Rossem zijn mening had verkondigd in een literair verhaal, in plaats van in een talkshow? Licht je antwoord toe.


B


Vraag 1


Het behouden huis werd gepubliceerd in 1951, vlak na de Tweede Wereldoorlog. Hermans kreeg nogal wat kritiek op de novelle. Niet zozeer op de stijl en literaire kracht ervan, als wel op de inhoud. Kun je je voorstellen wat die kritiek in die tijd zo ongeveer moet zijn geweest? Formuleer die in eigen woorden en kijk eventueel nog eens naar de vragen bij A.   


Vraag 2


Een van de critici was collegaschrijver Harry Mulisch. Mulisch bewonderde de 'ongehoord trefzekere stijl, de onthutsende taal, de dialoog, sfeer, humor', maar toch keurde hij de novelle af. Hij vond dat Hermans zich onvoldoende had gerealiseerd wat de uitwerking van de novelle zou kunnen zijn op het lezerspubliek. In het verhaal worden de fascisten immers als welgemanierd gepresenteerd, terwijl de communisten een stelletje losgeslagen bandieten zijn. Mulisch had liever gezien dat 'de mens' Hermans 'de kunstenaar' Hermans in toom gehouden had. Hermans was zo boos over deze kritiek, dat hij hem opnam in zijn satirische bundel Mandarijnen op zwavelzuur, met het onderschrift 'Hoe groen was mijn Harry'. Het is nooit meer goed gekomen tussen de twee schrijvers.   
Wat vind je van de kritiek van Mulisch? Is het een kunstenaar te verwijten als hij mensen die aanhanger zijn van een ideologie in naam waarvan verschrikkelijke dingen zijn gebeurd, afschildert als aardiger dan de mensen die die ideologie verslagen hebben? Of mag Hermans schrijven wat hij wil? Licht je mening toe met argumenten.   


Vraag 3


Vind je Het behouden huis te vergelijken met Maarten van Rossems woorden over 9/11? Waarom wel/niet?


C


De kritiek op Hermans beperkte zich niet tot de manier waarop hij de Duitsers afschilderde. Zij richtte zich veel breder op het wereldbeeld dat uit het verhaal naar voren kwam. Dat wereldbeeld sluit nauw aan bij het nihilisme, een stroming binnen de filosofie die als uitgangspunt heeft dat alleen datgene wat bewezen kan worden, waardevol is. Ergens in 'geloven' (de zin van het leven, God, rechtvaardigheid, hoop, liefde) is volgens de nihilisten onzinnig, want onbewijsbaar. Vooral het slot van de novelle werd als (te) nihilistisch gezien. De laatste alinea luidt als volgt: 'Het was of het ook aldoor komedie had gespeeld en zich nu pas liet zien zoals het in werkelijkheid altijd was geweest: een hol, tochtig brok steen, inwendig vol afbraak en vuiligheid.'


Vraag 1


Herken je sporen van het nihilisme in het slot van het verhaal? Zo ja: welke?   


Vraag 2


Waarom zou juist het nihilisme rond 1951 op kritiek kunnen rekenen, denk je?


D


Hermans wordt vaak gezien als een negatieve/pessimistische schrijver, en het nihilisme als een donkere levensvisie. Toch zijn er mensen die over dat nihilisme nog iets anders beweren. De filosoof Nietzsche, bijvoorbeeld, schreef er veel over en maakte daarbij onderscheid tussen negatief en positief nihilisme. Dat laatste komt naar voren in de gedachte dat je het leven juist ten volle kunt omarmen als je vindt dat er niets anders is dan alleen het leven dat je nu leeft.


Vraag 1


Welke van de onderstaande aanpassing aan Het behouden huis zou het een positief nihilistisch boek maken, vind je?   
Kies uit en vul aan:   
Optie 1: Geen enkele. Het verhaal is al positief nihilistisch, want ….   
Optie 2: Als de hoofdpersoon gewoon in het huis had kunnen blijven, want dan ….   
Optie 3: Als de hoofdpersoon al eerder had begrepen dat het huis niet van hem was, en dat hij dus moest vertrekken, want dan ….   


Vraag 2


Kijk nog eens terug naar vraag A1. Wat vind je: is Maarten van Rossem een positief nihilist, een negatief nihilist of helemaal geen nihilist? Licht je antwoord toe.


E                                     


Nihilisme is ook nu nog een visie die op kritiek kan rekenen, ook bij jeugdige lezers. Op scholieren.com schrijft Jaap-Jan, 6 vwo, het volgende over Het behouden huis en Hermans' "visie op de wereld":

'Ik heb net gesteld dat Hermans het thema op een goede manier gestalte geeft in zijn novelle. Dat wil niet zeggen dat ik het ook eens ben met zijn visies. Hans Werkman schrijft: "Bij de eerste kennismaking is men geneigd Hermans gelijk te geven en met hem te concluderen, dat de wereld, vanwege de moedwil en het misverstand, onleefbaar is. Bij een diepere ontleding valt te constateren, dat er nagenoeg steeds bepaalde facetten van het leven in zijn romans etc. ontbreken, nl. hartelijkheid, vriendschap, liefde. Verder is er bij hem vrijwel nooit sprake van een religieus of humanitair ideaal."   
Ik ben het volledig met Werkman eens. Het leven lijkt op het eerste gezicht misschien een chaos, maar het leven kent ook vele mooie aspecten en die domineren mijns inziens. Verder heb je als christen ook een hoger doel in je leven, iemand anders die orde schept. Uit onszelf zijn we niet in staat om de chaos volkomen te ontvluchten, maar God wil ons daarbij helpen.    
Het is duidelijk dat dit boek door een depressieve persoonlijkheid is geschreven. Door depressie gekwelde mensen kunnen inderdaad geen enkel lichtpuntje meer zien.'

Val Jaap-Jan (en Hans Werkman) bij, of val hem/n aan, in een reactie van 150-200 woorden.