In De zaak 40/61 komen twee belangrijke fascinaties van Mulisch naar voren: de Tweede Wereldoorlog en de alchemie. In deze opdracht onderzoek je de functie van de alchemie met betrekking tot dit boek. Uiteraard kun je primaire en secundaire literatuur raadplegen voor deze opdracht. Zie Bronnen.

Is het je wel eens overkomen dat twee volledig van elkaar losstaande zaken ineens bij toeval samenkwamen en dat je daardoor een soort nieuw inzicht kreeg? Je hebt bijvoorbeeld een film gezien waarin een man op een ladder klokken in de openbare ruimte gelijk zet en de morgen daarop fiets je door de stad en blijkt dat er een man op een ladder een klok gelijkzet, nota bene op het in de film voorkomende tijdstip. Dat soort dingen. Nee? Geen probleem, ook in dat geval kun je deze opdracht maken! Lees de Literaire theorie door over Mulisch en alchemie.

Vraag 1

Zoek op wat alchemie precies is. Raadpleeg hierbij betrouwbare bronnen en noteer bij de informatie de betreffende bron en de datum van raadpleging.

Vraag 2

Twee zaken die niets met elkaar te maken hebben samenbrengen, samensmelten, zou je kunnen beschouwen als een vorm van alchemie. In het boek past Mulisch dit procedé toe op verschillende momenten, waarbij hijzelf als personage een belangrijke rol speelt.

Vraag 3

Geef in een korte samenvatting aan op welke plekken Mulisch gebruik maakt van dit literair procedé. Noem minimaal twee van deze plekken. Onderscheid daarbij de verschillende  elementen die Mulisch in een nieuwe verbinding samenbrengt.

Vraag 4

Welk effect zou Mulisch hiermee beoogd kunnen hebben? Welke argumenten hiervoor kun je in het boek vinden?

Vraag 5

Welk effect heeft dit procedé op jou als lezer? Ben je verrast, geïrriteerd, onder de indruk, of iets anders?

Vraag 6

Wetend dat Mulisch vaak als arrogant wordt bestempeld, zou je deze voorbeelden dan ook kunnen interpreteren in die richting? Of juist niet? Leg je antwoord uit.

Vraag 7

Wat is jouw mening over de vermeende arrogantie van Mulisch, na het lezen van dit boek? Had hij zichzelf meer op de achtergrond moeten houden volgens jou, of voegt zijn alchemistische ingrijpen iets toe aan het verhaal? En als je kiest voor dat laatste standpunt, wat voegt deze werkwijze toe aan het verslag? Verduidelijk je opvatting met een voorbeeld uit het boek.

(Literaire)theorie

Het magische, het fantastische speelt een grote rol in Mulisch' verhalen. Het is niet zijn doel de werkelijkheid te verbeelden, maar hij wil een diepere laag en samenhang achter die werkelijkheid blootleggen. Door middel van dromen, mythen en fantastische gebeurtenissen verbindt hij het alledaagse met het mysterieuze en het goddelijke. Om die reden noemt Mulisch zichzelf een 'alchemistische' schrijver.
Met dank aan: literatuurgeschiedenis.nl